GALIPORTUS

Hoje falamos da editora galega a escrever em "galego internacional" desde 2009, a Através editora. Com uma coleção disponível de centenas de livros, conta com dúzias de colaboradores e 4 seções: Através da língua, Através das ideias, Através de nós e Através das letras. Assuntos linguísticos, arte, história, feminismo, antropologia, criação poética ou narrativa... tudo é posível, graças ao pessoal da AGAL (Associaçom Galega da Língua), o Consórcio Editorial Galego e a Companhia das Artes em Portugal. Para explicar tudo isso, e falar-nos das úñltimas novidades editoriais ("Todas as crianças foram antes adultos... mas poucos se lembram", "Uma pequena história da Galiza rural, 1939-1982", "A abolição do género para a sua expansão") contatamos com a Charo Lopes, ativista, poeta, esctitora, jornalista, fotógrafa... ("ou simplesmente autónoma", como ela nos disse, a fazer brincadeira) Ligada profissionalmente à Através, tem muito para contar-nos ainda dos seus projetos, como são, além de mais, o livro da Scd "Galiza com Palestina" (do qual lê um poema fantástico: "intifada"), ou o livro solidário "Cantos da dor e da liberdade". Em umalopes.com temos tudo sobre a Charo, com a qual desfrutamos de bons minutod de rádio, além de boa música brasileira: "Construção", de Chico Buarque; e "Acabou Chorare", de Novos Baianos. Maravilha!

Son tempos duros para o galego. Logo dos últimos datos do IGE (Instituto Galego de Estatística, 2023), un tercio dos rapaces de entre 5 e 14 anos non saben expresarse na lingua propia. Por primeira vez en 1000 anos, o galego xa non é a lingua máis falada no seu territorio. Cos sinais alerta vermella acendidos, e cun decreto do "plurilingüismo" de 2010 moi criticado por amplos sectores sociais, conversamos coa Elsa Quintas, vicepresidenta da Mesa pola Normalización Lingüistica, avogada, activista e tamén escritora. Con ela, ademais de sinalar as razóns que levan á situación de "emerxencia lingüística", falamos do libro do que é coautora, "Liberdade para o galego". Nel compáranse artigos da Carta Europea de Linguas Minoritarias co Plan de Normalización Lingüística de 2004, asinado por todas as forzas políticas. A visión xudicial de Elsa achéganos novos enfoques aos xa coñecidos nos que non hai liberdade de uso (nin obrigatoriedade no coñecemento) para o galego: saúde, educación, audiovisual, medios... Perante tanto pesimismo, é hora de actuar! En liberdade. Acabamos o programa cunha recomendación musical da convidada: "Encerelhado", de Berlai.

Hoxe falamos de industrias transformadoras e de formación profesional dun sector vital para Portugal e non tanto para Galiza, como é o da extracción da cortiza (a pel da sobreira) e a súa posterior transformación que dá nos diferentes usos que xa coñecemos. Por exemplo, o dos tapóns (rolhas) das botellas/garrafas do viño. Recibimos con moito pracer a Francisco e Xacobe Ribeiro, fillo e neto da saga Almeida (Corchos Almeida), instalados hai máis de 55 anos na comarca galega do Ribeiro. Falamos con eles das súa incrible historia de "resistencia" e de progreso, desde que o avó atravesou a fornteira, vindo de Santa Maria da Feira, e trouxo a 8 fillos nunha moto, até ser hoxe unha empresa referencia no ámbito galego e no noroeste do Estado. Do lado sur do Minho aténdenos Délio Carquejo, director da Cincork, a única escola de formación profesional da península dedicada a preparar aos alumnos para seren parte da industria da cortiza. Nun sector no que Portugal é lider mundial, Délio achéganos todas as respostas sobre un centro que leva 40 anos facendo as cousas moi ben. En fin, temáticas diversas para un novo Galiportus, con temas de Deolinda (Movimento perpétuo associativo) e Ataque Estampe (A vitória)

Hoxe comezamos nova temporada no Galiportus e facemos achegando un novo contido d'O Marco, ese espazo de fronteira de carácter auténtico. É un pracer partillarmos unha conversa que tivemos no verán coa xente que máis sabe do Galego da Asturias occidental, ese que leva séculos falándose entre o ríos Eo e Navia, e que loita por sobrevivir, perante a inacción da administración galega e os ataques da asturiana. Trátase dunha realidade complexa, coa presión oficialista do asturiano e a oficial do castelán, e para explicarnos todo conversamos con Moisés Cima, presidente de Axuntar (Asociación prá Normalización del galego de Asturias); Carlos Aenlle, activista de lingua nesas e outras comarcas; Quique Roxíos, poeta e tamén membro da asociación; e Natalia Xardón, doutora en lingüística e natural de Boal (Asturias), tamén boa coñecedora desa realidade. Logo dun bo anaco a falar con eles, despedímonos cun tema, unha cantiga fermosísima, versionada e chamada "El Teixo de Pastur", de Graça Amiguinho. Viva!